‘We moeten meer out of the box denken’

Kindcentrum Bernhard in Steenwijk heeft een unieke visie op de ontwikkeling van het kind. Zo biedt de basisschool onderwijs aan dat zich vooral richt op ontdekkend en ontwerpend leren. Daarbij staat het kind centraal en niet het systeem en de methoden. Dit vraagt andere eigenschappen van de professionals die bij het kindcentrum werken. Welke dat zijn, onderzocht het leerteam samen met lector Ingrid Paalman van Viaa.

Wie zit er in jullie leerteam?

“Het interprofessionele leerteam van Kindcentrum Bernhard begon in augustus met zes studenten, maar één student is gestopt met de opleiding”, zegt leerteambegeleider, leerkracht en waarnemend directeur Lotte Zelle. “Het leerteam bestaat nu uit Elise Barendregt (vierdejaars pabo), Anne-Marije de Boer (vierdejaars Teachers College), Eline Otter en Eva Stegeman (allebei derdejaars Onderwijsassistent) en Maureen Wagenaar (tweedejaars Pedagogisch Management Kind en Educatie, PKME).”

De opdracht voor het leerteam is dit jaar anders…

Lotte: “Voorgaande jaren ging het om het organiseren van een activiteit, dit jaar is het een onderzoek. Ingrid Paalman, lector van het lectoraat Goede Onderwijspraktijken van Hogeschool Viaa, voert het onderzoek uit in opdracht van Stichting Accrete en Kindcentrum Bernhard. Het onderzoek startte begin schooljaar 2021/2022 en loopt twee jaar.” 

Lotte vervolgt: “Dat het vraagstuk dit jaar een onderzoek is, is voor zowel de opleidingen en de studenten niet alleen interessant, het is ook veel inhoudelijker want het heeft direct te maken met onze visie. Bovendien hebben de studenten nu ook bewust gekozen voor onze school en dit leerteam, wat het ook makkelijker maakt om met hen over onze visie te communiceren.”

Was die specifieke visie en het onderzoek naar de eigenschappen van de professionals ook de reden om voor dit leerteam te kiezen?

Elise: “Ja, ik was wel benieuwd hoe ik het onderzoek kon koppelen aan de onderzoeken die ik tijdens mijn lio-stage hier op school doe.” Ook voor Eva was het een bewuste keuze: “Omdat ik nog niet zo goed wist wat ik zelf fijn vind, zocht ik een school die totaal anders was dan die waar ik eerder had stagegelopen.” Waar de Bernhardschool voor Eva compleet nieuw was, kende Anne-Marije de school al: “De Teachers College-aanpak sluit aan op het soort onderwijs dat hier gegeven wordt en toen ik in mijn derde jaar een stageplek zocht, was dit een logische plek om mijn skills in te zetten. En nu in mijn vierde jaar ben ik hier weer.”

Wat is precies de opdracht voor het leerteam?

Lotte: “Omdat wij een andere manier van onderwijs aanbieden, een aanpak die zich meer richt op ontdekkend en ontwerpend leren, onderzoeken we wat een professional nodig heeft om hier op school te kunnen lesgeven. Oftewel, welke specifieke vaardigheden moet een professional bezitten?”

“We zijn gestart met een soort van nulmeting: hoe kijken we zonder achtergrondinformatie tegen deze vraag aan”, vervolgt Lotte. “Ook hebben we veel gesprekken gevoerd over de professional an sich: wat houdt die term in en welke professionals zijn er zoal binnen het kindcentrum. Vervolgens zijn we gaan kijken naar onze visie en hoe die zich verhoudt tot de eigenschappen die een professional moet hebben. Dit deden we via lesson studies: in januari was de eerste, in mei de tweede. Daarmee wilden we erachter komen wat het met je doet als je ontdekkend en ontwerpend leert.”

Elise verduidelijkt: “Dezelfde les geef je meerdere keren, in ons geval aan twee groepen, waarbij je steeds bepaalde kinderen observeert. Op die manier ontdek je wat een les met kinderen, maar ook met een leerkracht, doet.” Anne-Marije: “Je kijkt heel gericht naar wat de professional bij de ene groep anders doet dan bij de andere of wat juist de overeenkomsten zijn of wat een belangrijke eigenschap van de professional moet zijn om in verschillende groepen les te kunnen geven.”

En toen kwamen jullie erachter dat het nog niet zo gemakkelijk is om ontdekkend en ontwerpend te leren…

Elise: “Ontdekkend en ontwerpend leren gaat veel over kinderen vrij laten en hen zelf laten ontdekken. Terwijl je op de opleiding toch bepaalde structuren krijgt aangeboden waarbinnen je les kan geven. Dat maakt het lastiger.”

Lotte vult aan: “Bij ons zitten jullie eigenlijk in een bubbel en verschilt dat wat jullie ervaren tijdens de stage en de opleiding enorm. Hoe maak je die vertaling? Daar moeten jullie continu bewust mee bezig zijn.” Elise beaamt: “We gaan hier buiten de gebaande paden en dat is de kracht, maar tegelijk ook een uitdaging. Want je moet steeds heel bewust keuzes maken.”

Anne-Marije: “De conclusie naar aanleiding van die lesson studies is eigenlijk dat als jij wilt dat leerlingen meer hun eigen weg zouden kunnen volgen, dan past dat helemaal niet in het huidige basisschoolsysteem. Want je moet die Cito-toets maken om een uitstroomniveau te hebben, waarna je naar de middelbare school moet op dat uitstroomniveau en daar moet je vervolgens Nederlands, Engels en wiskunde gaan doen. En dan kom je van de middelbare school met een diploma op een bepaald niveau en dat bepaalt weer waar je op een volgend niveau je vervolgonderwijs kunt volgen. En wie leerkracht wil worden, wordt opgeleid binnen diezelfde structuur. Het is een vicieuze cirkel.”

Maar wat is daarvoor dan de oplossing?

“Om uit dat systeem te komen, moeten we meer out of the box gaan denken”, vervolgt Maureen. “Tijdens de lesson studies stonden we bijvoorbeeld met zijn tweeën in plaats van alleen voor de klas. Zo kijken we of het nodig is om een extra professional voor de klas te hebben.” “En die extra professional kan dus ook een stagiair of leerteamlid zijn. Doordat we van allerlei verschillende opleidingen komen, voegen we ook wat toe”, zegt Elise.

Lotte wil daarbij benadrukken dat stagiairs een heel belangrijk rol in de school hebben: “Zij zijn volwaardig lid van ons team, iedereen van welke opleiding dan ook, is van toegevoegde waarde. Dat gevoel wil ik stagiairs ook meegeven. Tijdens corona heb ik er ook bewust voor gekozen om ze naar school te laten komen. En zonet, tijdens de les die Eva en Eline gaven, stonden daar geen stagiairs, maar echte professionals. Wat zou het mooi zijn als in de toekomst – afgezien van het personeelstekort – je op alle scholen met zijn tweeën voor een groep staat.”

Eline: “Daarnaast moeten we als professionals kinderen op de een of andere manier nieuwsgierig weten te maken zodat ze willen leren en zelf gaan ontdekken en onderzoeken.”

Als je dus echt iets wilt veranderen, begint het bij de opleidingen, op de pabo.

Anne-Marije: “Ja, al stappen die naar ons idee niet ver genoeg buiten die cirkel om het voor studenten mogelijk te maken om op een andere manier les te geven, om kinderen echt centraal te stellen.” Lotte: “En daarvoor is dit onderzoek, dat volgend jaar verder gaat, ook belangrijk. Je plant een zaadje en dat geef je iedere keer wat water. En dan hoop je dat de opleidingen er wat mee doen. Ik weet dat in ieder geval Hogeschool Viaa ermee aan de slag gaat binnen de pabo-opleiding.”

En wat betekent het leerteam voor jullie persoonlijke ontwikkeling?

Eline: “De deelname aan het leerteam heb ik voornamelijk gebruikt voor mijn eigen ontwikkeling. De onderlinge gesprekken hebben mij zeker aan het denken gezet over hoe ik bepaalde dingen in het onderwijs zie. En omdat je met studenten van verschillende opleidingen samen aan een onderzoek werkt, heeft iedereen een andere kijk op dezelfde casus. Hier heb ik veel van geleerd!”

Maureen: “Mij heeft het leerteam ook veel opgeleverd: nieuwe contacten, samenwerken met andere stagiairs, nieuwe ervaringen opdoen, werken aan competenties voor mijn opleiding, persoonlijke ontwikkeling en een mooi onderzoek voor de school.”

Elise ervaart het leerteam als een verbinding tussen de pabo en de praktijk: “En daarbij: ik voel me binnen het leerteam echt op mijn niveau uitgedaagd. Dat heeft denk ik te maken met het feit dat er zoveel ruimte is voor eigen inbreng en dat je echt gestimuleerd wordt om mee te denken. En doordat je dat doet met mensen die theorie en praktijk op hun eigen manier combineren en inbrengen, ben ik veel actiever bezig met wat ik leer en waarom dat nuttig is. De afstand tussen de pabo en mijn stage is daardoor kleiner.”

Wat is je mooiste ervaring in het leerteam?

Elise: “Het gevoel dat ik iets toevoeg. Tijdens de opleiding ben ik vooral bezig met mezelf en mijn ontwikkeling. Als stagiair kun je heel betekenisvol zijn voor kinderen, maar dat ik bijdraag aan iets waar anderen ook baat bij hebben, is het leukste.”

Voor Eline is het met elkaar sparren over onderwerpen die actueel zijn binnen het onderwijs een mooie ervaring: “Je komt met elkaar tot waardevolle inzichten en bespreekt die met elkaar. Bijvoorbeeld hoe het is om met twee professionals voor de klas te staan. En dat kun je vervolgens samen onderzoeken.”

Maureen: “Voor mij waren onze gesprekken over het onderwijs dat wij volgen en krijgen en hoe wij dat zien voor de toekomst heel waardevol. Vooral omdat wij tegen dezelfde dingen aanliepen en onze kijk en ervaringen daarin konden delen met elkaar. Op deze manier leerden we elkaar kennen, maar konden ook zelf onze wensen en ideeën over het onderwijs met elkaar delen en hoe wij die als professional kunnen toepassen: naar de kinderen en naar elkaar als medewerkers.”

Meedoen in een leerteam levert de studenten dus veel op.

“Het is belangrijk dat studenten zich samen verder ontwikkelen in hun rol als professional en daar draagt juist een leerteam veel aan bij. Waarbij ‘samen’ dan ‘interprofessioneel’ betekent, en ook niet alleen op school, maar in de hele omgeving. De ontwikkeling van een kind speelt zich immers niet alleen af op school”, zegt Lotte.

Ze vervolgt: “Wat ik ook zie is dat de studenten leren van elkaars opleidingen en inzichten. En ze zoeken elkaar op. Een leerteam is dus heel goed voor de sociale contacten. Verder zie ik dat Eline en Eva, de twee mbo’ers die de opleiding Onderwijsassistent doen, straks toch eigenlijk ook wel naar de pabo willen. Ik vind het mooi dat ik daaraan een bijdrage kan leveren. En het is ook altijd wel mijn doel om van al die studenten een echt – interprofessioneel – team te maken. Leuk als dat toch elke keer weer lukt!”

Meer weten over de bijzondere visie van Kindcentrum Bernhard? Jan Spanjer, voorzitter van het College van Bestuur van Accrete, vertelt er hier alles over.